مطابقت اسماعیل با با خدای بابلی نینورتا (نابو، دارای نام فراخوانده شده)

بررسی اسطوره ُ کهن نینورتا (نابو، اسماعیل) و لاک‌پشت:

اسطورهُ نینورتا و لاکپشت اسطوره‌ای از ادبیات باستانی بین‌النهرین است که حول محور نینورتا، خدای جنگ، و تلاش او برای به دست آوردن لوح سرنوشت قدرتمند از ایمدوگود، پرنده‌ُ دارای سر شیر، می‌چرخد. این لوح که کنترل آب‌های شیرین زیر زمین (آپسو) را به او می‌دهد، در ابتدا از خدای آب، انکی (ابرام)، گرفته شده است. پس از نبردی پیروزمندانه علیه ایمدوگود، تکبر نینورتا او را به طمع به دست آوردن لوح برای خودش سوق می‌دهد و انکی را بر آن می‌دارد تا به پسر خوانده اش درسی در فروتنی بیاموزد. انکی لاک‌پشتی خلق می‌کند که نینورتا را در چاهی به دام می‌اندازد و شست پای او را گاز میگیرد منجر به لحظه‌ای تحقیر می‌شود زیرا انکی پسرخواندهُ اسیر شده خود را مسخره می‌کند و به شرط مرهون بودن به لطفش آزاد می کند.

این اسطوره شباهتی به خواست قربانی شدن اسماعیل توسط ابرام (انکی) دارد که سمبل لاک‌پشت انکی با سمبل دیگر آن قوچ با عوض شدن متقابل نقش قربانی جایگزین شده است. در اسطورهُ تکمیلی باستانی دیگر این موضوع اثبات می‌شود:

سنگ اندازی به سوی آساگ (شیطان):

موضوع سنگ اندازی به سوی شیطان که در مناسک حج صورت میگیرد از این باور بابلی عاید میگردد که رقیب نینورتا (ایزد بنیادهای کامل، نابو) دیوی به نام اس شاکو یعنی “کسی که به بازو میزند” به شمار میرفته است. وی شبیه مار هفت سر ظاهر میگشته است. نام اس شاکو می توانست به معنی کسی باشد که باید به سویش سنگ پرتاب کرد. در اساطیر مربوط به نینورتا بر روی سنگهای قابل پرتاب صحرا تأکید شده و گفته میشود: نینورتا (ایزد بنیادهای کامل) ایزد جنگ و کشتزارهای صحرایی و سنگلاخ بقایای دشمنانش را جمع آوری کرده و به حضور مادرش نین خورساگ (الهه سرزمینهای سنگی، حاجر، هاجر) تقدیم میکند. نینورتا (اسماعیل) سرنوشت سنگها را تعیین میکند که دشمنان سابق آساگ (آس شاکو، دیوی که به بازو زننده) بودند.

در رابطه با اسطورۀ قربانی شدن اسماعیل گفتنی است: معلوم میگردد اسطورۀ هاجر، اسماعیل و ابراهیم در کعبه و چاه زمزم و قصد قربانی کردن اسماعیل مربوط نین خورساگ (الهۀ سرزمین های سنگی بیابانی) و ائا/انکی (آفریدگار انسان و ایزد آبهای ژرف) بوده است. چنانکه ذکر شد طبق این باورهای اسطوره ای دینی ایزد ائا/انکی در رابطه با الواح تقدیر فرزند یا فرزند خواندۀ خویش نینورتا (اسماعیل، فرزند نین خورساگ/حاجر) را مغضوب ساخته و او را با لاکپشت شکنجه گر وی در چاهی انداخته بود که سر انجام به وساطت نین منا (منات، الهۀ تاجدار، نین لیل، سارا) توسط ائا/انکی از این مخمصه آزاد میگردد.