بایگانی برچسب ها: اندیشه نیک

چگونگی خدایان و میزان قدرت آن‌ها برای شناخت مردمان بسیار مهم است. امّا مهم‌تر از آن نقش این خدایان در زندگی روزمرّه و رابطه‌ی انسان با آفریدگارش است. در این بخش‌ها از سروده‌های زرتشت عشق پاک انسان به خدا کاملاً مشخّص است.

«ای جویندگان دانش،

اینک برای شما،

این آموزشها و سخنان ناشنوده را،

آشکار می‌سازم.

بی گمان، این سخنان،

برای کسانی که با آموزش دروغ،

جهان راستی را

به تباهی می‌کشانند، ناگوار

و برای دلدادگان مزدا بهترین است. »[۱]

«آموزشهایی که اهورامزدای نیکی آفرین،

در پرتو راستی،

به مردم دانا می‌آموزد،

بهترین آموزشهاست.

با این آموزشهاست که،

پاکان و دانایان و آموزگاران راه ویدایی[عرفانی]،

در پرتو خرد و اندیشه پاک،

دلباخته‌ی تو و سر سپرده‌ی تو می‌گردند. »[۲]

این عشق را در بخش‌های متأخّر اوستا نیز می‌توان یافت که انسان‌ها پس از مبارزه‌ی با شر در کنار خدایان ، با خداوند و محبوب خود یعنی اهورامزدا یگانه می‌شوند. این عشق به قدری عمیق است که هر چیزی را که منسوب به اهورامزدا باشد نیز در بر می‌گیرد«گرچه جهانی که انسان در آن زندگی می‌کند از یورش‌های شر آلوده شد، امّا همین جهان بدان دلیل که خدا پدر و مادر اوست، نیکوست و انکار این نکته یکی از گناهان بزرگ آیین زرتشتی است. »[۳]البته این عشق، دو سویه و نسبت به همه‌ی خدایان است که آثار آن را در سرتاسر یشت‌ها می‌توان دید.

قربانی کردن یا کاربرد درست یک مراسم آیینی ارزش و نیرویی در خود و از خود دارد. این کار برای جلب نظر ، سپاسگزاری و طلب بخشش از خدایان است. مراد از این کار نزدیک شدن خدا به انسان و انسان به خداست. اعمال آیینی خاستگاه بهشتی دارند و به همین دلیل جهان ایزدی و انسانی را متّحد می‌کنند. این کار هرگز برای لذّت بردن و یا قدرت‌مند‌ شدن خدایان نیست. این گونه نیّت‌ها که در بعضی کشور‌ها مشاهده می‌شود، دور از شأن خدایان ایرانی است. برای مثال آناهیتا و وایو فدیه‌های بزرگ اژی دهاکه را که برای دستیابی به قدرت به آن‌ها عرضه داشته بود، نادیده گرفته، تمنّا‌های وی را تحقیر می‌کنند. زیرا او با “اندیشه‌ی پاک” به خدایان فدیه نداده بود[۴].

جایگاه عقل در آفرینش انسان و وظیفه‌هایی که اهورامزدا پس از آفرینش برای او تعیین می کند در سخنان اهورامزدا قابل توجّه است:«هرمزد به مشی و مشیانه[نخستین مرد و زن] گفت که”مردم‌اید، پدر و مادر جهان‌اید. شما را با برترین عقل سلیم آفریدم، جریان کارها را به عقل سلیم به انجام رسانید، اندیشه‌ی نیک اندیشید، گفتار نیک گویید، کردار نیک ورزید، دیوان را مستایید”»[۵] پس او انسان‌ها را سهواً ، برای بازی ، لذّت و سرگرمی‌ نمی‌آفریند بلکه هدف او گسترش نیکی در جهان است. چنان که خواهیم دید در برخی کشور‌ها علّت‌های بالا را برای آفرینش انسان ذکر می‌کنند.

زرتشت از هفت نمودخدا یا موجود که به خواست خدا آفریده شده اند، سخن می‌گوید. این هفت تن از این قراراند[۱]:

1. سپنته مینو یا روح آفرینندگی اهورامزدا
2. وهومنه یا اندیشه‌ی نیک، (بهمن) که پاسدار حیوانات و مشاور خداست. او هر روز گزارشی از کردار ، گفتار و اندیشه‌ی مردمان می‌آورد. از این تصویر‌پردازی مشخص می‌شود که از طریق اندیشه‌ی نیک است که می‌توان به خدا رسید.
3. اَشه یا راستی (اردیبهشت) نماینده‌ی قانون ایزدی و نظم اخلاقی در جهان است. مانع شکنجه و آزار بیش از حدّ دیوان و بدکاران می‌شود. پاسدار آتش و دشمن او ایندره یعنی روح ارتداد در انسان است.
4. خشتره ویریه یا شهریاری مطلوب (شهریور) پاسدار فلزات و نماد توانایی، شکوه و قدرت خداوند است. اورمزد به کمک او پاداش و مکافات اخروی را مشخص می‌سازد.
5. ارمیتی یا اخلاص (سپندارمذ) پاسدار زمین. نمود محبّت و بردباری اهورامزدا است. آبادی زمین موجب خشنودی اوست.
6. هوروتات یا کمال(خرداد)پاسدار آب
7. امرتات یا جاودانگی (مرداد)پاسدار گیاهان. این دو امشاسپند نمود آرمان‌های توانمندی هستند.

بعد‌ها به جای سپنته‌مینو، “سروشه” (فرمانبرداری) قرار می‌گیرد. او منتقل کننده‌ی همه نیایش‌ها به بهشت است. او نخستین کسی است که گات‌ها را زمزمه و دعاها را نثار اهورامزدا می‌کند.این هفت تن همان‌طور که از نام و صفات آن‌ها مشخص است، در واقع هفت نمود، صفت یا تجلّی اهورامزدا در جهان اند و در عین حال راه‌هایی برای نزدیک شدن انسان به خدا هستند. این مطلب از جای‌جای گات‌ها مشخّص است:«ای اهورا،از راه راستی و اندیشه‌ی نیک،به وی نیرو و توانایی ارزانی دار،تا خانمان آباد و رامش پدید آورد.ای مزدا،من او را برترین آفریده‌‌ی تو می‌شناسم[۲]» انسان‌ها با اندیشه و نیّت نیک، راستی و اخلاص در فرمان‌برداری از اهورامزدا و فرمانروایی درست بر خویشتن، می‌توانند به کمال و جاودانگی برسند و در نهایت با روح آفریننده یکی شوند. «این امشاسپندان جلوه‌هایی خدایی هستند که انسان در پیروی آنان رهرو راستی یا حقیقت و با خدا همراه می‌شود»[۳]«ای اهورامزدا،بهترین گفتار‌ها و کردارها را به من بیاموز تابا اندیشه‌ی نیک و با پاکی و راستی،تو را بشناسم،و با شهریاری و با خواست خود،و در پرتو راستی،زندگی را برای من تازه گردان. »[۴]در قسمت‌های متأخّر اوستا این‌ها دختران و پسران اهورامزدا نامیده می‌شوند؛ امّا همان‌طور که گفتیم خصوصیات فرزند را دارا نیستند. زرتشت در گات‌ها آن‌ها را آفریده‌های اهورامزدا می داند:«اینک سخن می‌دارم،از آنچه در زندگی بهترین است،و آن را در پرتو راستی دریافته ام:مزدا آفریدگار راستی است،مزدا سرچشمه‌ی اندیشه نیک،و اندیشه‌ی نیک برای کوشش است.مزدا پروردگار پارسایی ،و پارسایی مایه‌ی نیکوکاری است.و مزدای از همه چیز آگاه را ،نمی‌توان فریفت. [۵]»پس این امشاسپندان را نمی‌توان فرزندان اهورامزدا یا مانعی برای قدرت مطلق او به حساب آورد. حتّی نمی‌توان آن‌ها را به عنوان خدایانی مستقل از اهورامزدا تصوّر کرد. در فروردین یشت به صراحت می‌آید که اهورامزدا از ترکیب امشاسپندان تجلّی می‌یابد. این امشاسپندان هر یک پاسدار بخشی از طبیعت هستند که مانند دیگر خدایان، یعنی آناهیتا، میترا ، اتر و… تنها در حیطه‌ی قدرت و اراده‌ی اهورامزدا، مانند فرشتگان در ادیان الهی، انجام وظیفه می‌کنند.