Nordbefolkningen, asio (viso), varank och bora i Abu Rayhan Birunis rapport

För några år sedan kom jag till den här synpunkt:

Firaesi hos Klaudios Ptolemaios som ett av sju folk in Norden kan vara finländare:

“Firaesi (fira-ässja, smideshärd firande, bastu folket): finländare (Suomi).”

Igår som jag läste ett nytt text från Mellanöstern kom jag till denna åsikt vilket fullbordar dess riktighet, eftersom medeltida mellanöstier (Abu Rayhan Birruni) har raporterad om tre folk i Norden: asiuer, varanker (svenskar) och boréer (hyperboréer, norrmän). Asiuer innehåller också ordet ässja.

Namnet Asiu har även varianter isiu och visiu (vis-siu, kunnig i ässja).

Det parsiska textet om de här nationerna:

مردمان شمالی آسیو (ویسو)، ورانک و بوره در خبر ابن فضلان و بیرونی

آسیو/ایسو (ویسو، دانایان کورهٔ “آهنگری= esse”) همان فنلاندیهای صاحب سونا، ورانک (وارنگ، سوگند خوردگان) همان وایکینگهای سوئدی و بوره (شمالی) متعلق به نروژی ها (هیپربوره ها) به نظر می رسند. اگر ویسو را به معنی دریای سفید بگیریم، آن هم در جوار فنلاند است:

ایسو همان است که در معجم البلدان یاقوت به شکل ویسو آمده و در لغت‌نامه در تعریف آن از کتاب یاقوت چنین نقل شده است:

شهری است در ماوراء بلغار و میان آن تا بلغار سه ماه راه است. در فصلی از سال شبهای این سرزمین به حدی می‌رسد که تاریکی را نمی‌بینند و بالعکس در فصل دیگر روشنایی مشاهده نمی‌شود.

در سفرنامهٔ ابن فضلان هم نام این قوم، چنانکه انتظار است، هست. در جایی می‌گوید (ص ۸۸ از ترجمهٔ آقای طباطبایی):

شاه به من گفت در آن سوی کشور او در سه ماه مسافت قومی به نام ویسو زیست می‌کنند. شب نزد ایشان کمتر از یک ساعت است … مردم شهر به من گفتند شب به بلندی روز و روز به کوتاهی شب برمی‌گردد.

در جای دیگر (ص ۹۴) می‌گوید که اینها از یأجوج و مأجوجند، در کرانهٔ دریا زندگی می‌کنند و میان آنها و بلغارهای ولگا دریا و کوهها حایل است.

حال می‌گوییم که این ایسو همان نام است که در تحریر فارسی التفهیم ابوریحان (ص ۲۰۰ از تصحیح استاد همایی) به شکل آسیو تصحیف شده، ولی ضبط درستتر را در نسخه‌بدلهای کتاب می‌توان یافت:

و اندر اقلیم هفتم بس آبادانی نیست و به وی اندر سوی مشرق مردمانیند وحشی‌گونه اندر کوهها و بیشه‌ها از جملهٔ ترکان … و از آن سوی این اقلیم کم کسی هست، مگر از گروههایی چون آسیو و ورانک و بوره و مانند ایشان.