معنی نامهای آوار و سابیر (آکاتزیر، بیات، قشقایی؟)

نام سابیر را به ترکی به معنی آواره گرفته اند، ولی این نام را در زبانهای ایرانی می توان به معنی برخودار از اسب (ساویر، سوار) گرفت. نامهای آکاتزیر به معنی سروران اسب سوار و بیات به معنی اسب سرور و قشقایی به معنی گرامی دارندهٔ اسب پیشانی سفید یاد آور نام سابیرها هستند. نظر به اینکه آوارهای بیابانگرد در استپهای شمال قفقاز جانشین سابیرهای بیابانگرد شده اند و نام گروه کوچک آنها به سکایی و سنسکریت ورخونیت (گرازان اقلیت) آمده است. لذا به نظر می آید خود نام آوارها هم از واژهٔ هندوایرانی آ-وراهه (گرازان سرور) گرفته شده باشد:

پریسکوس گزارش می‌دهد که سابیرها در سال ۴۶۱ میلادی به ساراگورها، اروگ‌ها و اونوگورها (مجارها) حمله کرده و این اقوام را به شمال رود ولگا راندند. پس از آن سابیرها، خود از سوی آوارها مورد هجوم قرار گرفتند.

در مورد نام و نشان آکاتزیرها

این نام از سویی یاد آور آگاتیرسی های سکایی تبار (به معنی دارای سنت خالکوبی) و خالکوبِ و موی سر رنگ کن سمت ملداوی و رومانی، در خبر هرودوت و منابع رومی کهن؛ و از جهاتی دیگر یاد آور آق خزر (خزران سفید) در نظر مارکوارت و نیز مطابق با نام ترکان آغاجری (پناه گیرنده درون درختان، قبچاق ها) در نظر برخی دیگر است. به هر حال از نام یا عنوان ترکی کاریداشِ/کاراداش (به معنی برادر یا سنگ سیاه) رهبر آکاتزیرها بر می آید که اینان از قبایل ترک بوده اند. بنابراین این نام در همین ترکیب آکا-آت-سور به معنی سروران اسب سوار، مطابق با نام بیاتها (اسب سروران) است و نیز یادآور نام همراهان ایشان در فارس یعنی قشقایی ها، در معنی دارندهٔ اسب پیشانی سفید (اشاره به سمبل خورشید) است. در این رابطه کلام کاریداش رهبر اکاتزیرها هم نشان از خورشید پرستی ایشان دارد:

آرتور کسلر در کتاب خود قبیله سیزدهم از پریسکوس بیزانسی ضمن لطیفه ای از آکاتزیرها به عنوان متحدان هونها یاد می کند بدین مضمون که “امپراطور بیزانس خواست ایشان را به اتحاد با روم تشویق نماید. ولی کاریداش رئیس طماع آکاتزیرها رشوه ای را که به او پیشنهاد شده بود، کافی ندانست و با هونها متحد باقی ماند. آتیلا رقیب کاریداش را از سر راه وی برداشت و از او دعوت کرد که برای دیدار به دربار بیاید. کاریداش از این دعوت تشکر بسیار کرد و گفت: «برای یک مرد فانی بسیار مشکل خواهد بود که به صورت خدا نگاه کند، چون همانطور که هیچ کس نمی تواند به قرص خورشید خیره شود کسی هم نمی تواند بدون صدمه دیدن به صورت بزرگترین خدایان نگاه کند». آتیلا باید از این چاپلوسی خوشحال شده باشد. چون ریاست کاریداش را تأیید کرد.”