اِرِخشَ (آرش) و بهمن نامهای خشایارشا در روایات ملی ایران

ریشهٔ واژهٔ اِرِخشَ اوستایی (آرَش):

اِرِخشَ اوستایی (آرش) در معنی کمانگیر می تواند چنین مأخذی به معنی کمان [گیر] در سنسکریت داشته باشد:

वृक्ष m. vRksha staff of a bow

جزء شَ در پایان می تواند به معنی ایش (صاحب) گرفته شده باشد و در این صورت این واژه به ارک-اوس (کمان) و ارکر-یوس (کمانگیر) در لاتین پیوند می خورد.

مطابقت آرش (اِرِخشَ) و بهمن با خشایارشا:

خشایارشا (خشیه- اَرشَ، پادشاه درستکار مترادف وهمن /بهمن) نیز که او یا سپاهیان او در آتن از تپه آرِس (ائیریوخشوثَ) به ارگ آتن (خوانونت) تیر آتشین انداختند، همخوانی دارد:

نام کوه رویان که در منابع یونانی و رومی به نام چوآتراس (پاراچوآتراس، محل تیراندازی) در روایات حماسی محل تیراندازی آرش کمانگیر یاد شده باعث شده که محل در گیری ایرانیان و تورانیان در این ناحیه گمان گردد و بی شک روایت تیر اندازی با تیرهای آتشین سپاهیان خشیارشا از آریوپاگوس (تپه آرِس، یاد آور ائیریوخشوثَ اوستا) به ارگ آتن مآخذ اصلی دیگر اسطورۀ آرش کمانگیر است. نام ائیریوخشوثَ اوستایی (محل روان کردن تیر آتشین آریائیان) از ترجمه به ایرانی آریوپاگوس (محل ذوب و پختن آریائیها یا تپهٔ آریائیها) پدید آمده و منظور از تپهٔ خوانونت اوستا (دارای شکوه و درخشندگی) هم در اصل ارگ آتن بوده است که خشایارشا به آتش کشید.

در مورد بهمن اسفندیار هم روایات ملی بیانگر آن هستند که او لشکرکشی عظیم و خونباری برای انتقام از یک شکست تلخ پدرش اسفندیار (داریوش) به سمت سرزمین پهلوانان (هراکلس، رستم) انجام داده است و در شجره نامهٔ نوذریان نیز نام بهمن (نیک منش) به جای نام خشایارشا (پادشاه نیک کردار) است. نام کهن سیستان یعنی درنگیانا (سرزمین دریا) با صفت ویژهٔ کشور دریایی یونان مشتبه شده است:

هخامنشیان همان نوذریان اوستا و شاهنامه هستند:

۱- فریدون (دوست منش) به جای هخامنش (یعنی دوست منش، کوروش اول و سوم خبر هرودوت).

۲- منوچهر (از تبار منوش/هخامنش) به جای چیش پیش (چیش پیش دوم خبر هرودوت).

۴- توس نودری (کوروش دوم خبر هرودوت، به قول گزنفون داماد و خواهر زادهٔ کیاخسار/کیخسرو).

۵- گستهم نوذری (آریارمنهٔ هخامنشی).

۶- ویشتاسپ نوذری (ویشتاسپ هخامنشی).

۷– سپنتداته (اسفندیار، هم به جای داریوش اول پسر ویشتاسپ هخامنشی هم به جای سپنتداته گائوماته برادر مگابرن ویشتاسپ مادی پسر خوانده/برادر خواندهٔ کوروش است).

۸– وهومن سپنتداتان (بهمن پسر اسفندیار، خشایارشا).

۹- ارتخشتر وهومن (اردشیر پسر بهمن، اردشیر دراز دست).

۱۰- داراب (داریوش دوم).

۱۱- دارای دارایان (داریوش سوم).