مردمان شمالی آسیو (ویسو)، ورانک و بوره در خبر ابن فضلان

آسیو/ایسو (ویسو، دانایان کورهٔ آهنگری) همان فنلاندیهای صاحب سونا، ورانک (وارنگ، مردان کالا) همان وایکینگهای سوئدی و دانمارکی و بوره (شمالی) متعلق به نروژی ها (هیپربوره ها) به نظر می رسند:

ایسو همان است که در معجم البلدان یاقوت به شکل ویسو آمده و در لغت‌نامه در تعریف آن از کتاب یاقوت چنین نقل شده است:

شهری است در ماوراء بلغار و میان آن تا بلغار سه ماه راه است. در فصلی از سال شبهای این سرزمین به حدی می‌رسد که تاریکی را نمی‌بینند و بالعکس در فصل دیگر روشنایی مشاهده نمی‌شود.

در سفرنامهٔ ابن فضلان هم نام این قوم، چنانکه انتظار است، هست. در جایی می‌گوید (ص ۸۸ از ترجمهٔ آقای طباطبایی):

شاه به من گفت در آن سوی کشور او در سه ماه مسافت قومی به نام ویسو زیست می‌کنند. شب نزد ایشان کمتر از یک ساعت است … مردم شهر به من گفتند شب به بلندی روز و روز به کوتاهی شب برمی‌گردد.

در جای دیگر (ص ۹۴) می‌گوید که اینها از یأجوج و مأجوجند، در کرانهٔ دریا زندگی می‌کنند و میان آنها و بلغارهای ولگا دریا و کوهها حایل است.

حال می‌گوییم که این ایسو همان نام است که در تحریر فارسی التفهیم ابوریحان (ص ۲۰۰ از تصحیح استاد همایی) به شکل آسیو تصحیف شده، ولی ضبط درستتر را در نسخه‌بدلهای کتاب می‌توان یافت:

و اندر اقلیم هفتم بس آبادانی نیست و به وی اندر سوی مشرق مردمانیند وحشی‌گونه اندر کوهها و بیشه‌ها از جملهٔ ترکان … و از آن سوی این اقلیم کم کسی هست، مگر از گروههایی چون آسیو و ورانک و بوره و مانند ایشان.