وجه تسمیهٔ لنجان و لیوار

نامهای کهن النجان و ریز (رَئِوَس، زرین شهر) که مربوط به منطقهٔ لنجان هستند، در اوستایی و سنسکریت مترادف با هم به معنی محل عالی و درخشان به نظر می رسند:

आल adj. Ala (arena) glorious

raevas: glorious

نام روستاهای النجه و النجق (اَرِنَ-جاک= جای با شکوه) نام همدان، مراغه، مرند و نخجوان هم در این رابطه است.

نام روستاهای لیوار/لووار نام ایران نیز به صورت اوستایی رَئو-وَر به معنی دژ با شکوه است. در آن علی القاعده حرف «ر» به «ل» تبدیل گردیده است.

پیشتر چنین نظریاتی در باب نام لنجان داده شده است: در فرهنگنامهٔ معین در وجه تسمیهٔ لنجان آمده است: لنجان نامی است فارسی که ریشه آن لنج است و لنج اسم مصدر و به معنای بیرون کشیدن می باشد. واژه لنج از ذنچ سغدی که یکی از زبانهای ایرانی قدیم و در قسمتی از ماوراء النهر رایج بوده گرفته شده. معمولاً مورخین و جغرافیدانان قرن سوم به بعد مانند ابن رسته (قرن سوم)، ابن فقیه همدانی (قرن سوم)، حمزه اصفهانی (قرن چهارم) و ما فروخی (قرن پنجم) لنجان را آلنجان ثبت کرده اند و نویسندگانی چون ابن حوقل (قرن چهارم)، یاقوت حموی (قرن هفتم)، حمدالله مستوفی (قرن هشتم)، شاردن و سانسون (قرن یازدهم)، ظل السلطان و محمد حسن خان صنیع الدوله (قرن سیزدهم) و دیگر نویسندگان معاصر واژه لنجان را به کار برده اند.

در طومار شیخ بهائی هر دو نام النجان و لنجان ثبت شده و در لغت نامه دهخدا و فرهنگ معین و برهان قاطع واژهٔ لنجان به کار رفته، محمد حسن خان صنیع الدوله در جلد چهارم کتاب مراه البلدان این ناحیه را بنا بر مسطورات لباب، لنجان به فتح لام و سکون نون و جیم و الف و نون که شهری است به نواحی اصفهان آورده و میر سید علی جناب در کتاب خود الاصفهان به وجه تسمیهٔ لنجان و النجان پرداخته و چنین می نویسد:

«لنجان، محل بیرون کشیده است به فارسی، گویند اینجا جنگل بوده است پس از قطع درختهای آن بیرون افتاده است» یا جزء چهار محال بوده و از آنجا بیرون کشیده شده است.

متن گزارشهای جغرافیدانان و نویسندگان قرون سوم و چهارم هجری از منطقه لنجان مبین تطبیق واژهٔ النجان با این منطقه می باشد پسوند گان مشخصاً در دوران پیش از اسلام برای پسوند مکان مورد استفاده بوده است، واژهٔ مذکور در دوران پس از اسلام معرب گردیده و جان خوانده شد که موارد بسیاری از این تحول گویش را میتوان در اسامی اماکن باستانی مشاهده کرد. در نهایت به نظر می رسد که ترجمه و تفسیر صاحب رساله الاصفهان معتبر ترین روایات در وجه تسمیهٔ این منطقه می باشد.

در رسالهٔ مذکور در مورد النجان آورده شده است: نوشته اند ارم گان فارسی است یا به ترکی النگان بوده است که سنگان باشد زیرا اطراف آن را کوه و سنگ احاطه کرده است و آلنگ به فارسی خندق و سبزه زار است.