مطابقت اشکش شاهنامه با اشک (ارشک) و اشکانیان

در کتاب جاده ابریشم علی اکبر مظاهری صفحۀ ۳۲۸ در جلد اول بدون ذکر منبع آمده است: “آرغش فرهادان که در جنگ اورفه ۵۳ قبل از میلاد بر کراسوس پیروز شد.” این می رساند که وی منسوب به ارشک و اشکانیان بوده است. آرغش به صورت آغس به معنی زاهد و فرهاد به معنی بسیار دیندار است که این معنی یاد آور اسطورۀ افراسیاب و هوم عابد گرفتار کنندۀ وی و نیز نام ارشَک (ارچَک، پرستنده و دیندار) است. در شاهنامه آمده است که کیخسرو «اشکش» (ارشک سرور) را به گرگان و خوارزم (سمت نواحی ارشک اشکانی) فرستاد. این اشکش را طبری «اغص» پسر «بهذان»(بهداذان) ثبت کرده است. در مجمل التـّواریخ «آغُش وهادان» (زاهد خوش باطن) سردار کیخسرو و پادشاه گیلان است. در قابوسنامه عنصرالمعالی به فرزند خود می گوید که نیای او «شمس المعالی»، «نبیره ی آغش وهادان بود و آغش وهادان ملک گیلان بود به روزگار کیخسرو و ابوالمؤید بلخی ذکر او را در شاهنامه آورده است.»

«شهمردان بن ابی الخیر» نیز در کتاب «نزهت نامه ی علائی» از آغش وهادان که او را داماد طوس می نامد یاد کرده و فشرده ای از سرگذشت او را آورده است. بنا به گزارش او، پس از پیروزی آغش بر ترکان در پایان میان او و کیخسرو کار به دشمنی و جنگ می کشد. بنابراین، در حالی که طبری و فردوسی به سرگذشت اشکش یا آغش یا اغص تنها اشاره ای کوتاه کرده اند، این پهلوان در «شاهنامه ی ابوالمؤید» و در مأخذی که شهمردان روایت خود را از آن گرفته است داستانی دراز داشته است.