مطابقت دژ بهمن و اردبیل شاهنامه با نینوا و موصل

منظور از دژ بهمن (دژ مطبوع) و اردبیل گرم (شهر مقدس گرم) در شاهنامه، نینوا و موصل و منظور از کیخسرو سوزانندهٔ دژ بهمن، کیاخسار (هوخشتره) ویرانگر نینوا بوده است:

نام دژ بهمن (دژ نیک منش) در اینجا ترجمهٔ نام شهر نینوا (شهر مطبوع) و اسم اردبیل (شهر مقدّس) ترجمهٔ نام موصل (شهر پاک خدا) به نظر می رسد:

Nineveh [N] [T] [E] [S]

handsome; agreeable

از شهر بوذ-اردشیر (شهر ثروتمند معطر) در سمت موصل خود همان موصل محتملاً متأثر از نام نینوا (بنا به فرهنگ اسامی توراتی شهر رفاه و ثروت و خوشی) منظور بوده است. به هر حال این شهر را بعدا با موصل (مِپسیلا، به اکدی شهر پاک خدا) یکی میدانسته اند ولی یاقوت نام نواردشیر (شهر پاک و ثروتمند نو، نینوای نو) را برای موصل ذکر کرده است.

مسلم به نظر می رسد از شهر دَوان (پاک) پایتخت آشورستان در کتاب پهلوی زند وهومن یسن همین شهر موصل منظور است:

مطابق بند پنج از درِ ششمِ کتاب زند وهومن یسن: “دروج شیذاسپان کرسیاک (کلیسایی) ارومیایی یک صد گونه، یک هزار گونه و ده هزار گونه باشند. درفش سرخ دارند و پیشرفت ایشان بسیار، به این دیه های ایران که من اورمزد بیافریدم بتازند تا کنار اروند رود (دجله) تا دوان پایتخت آشورستان، این دوان با داوری سخت پایتخت آشورستان است که مردم آشور بدانجا باشند و در آنجا نشیمن گزیده اند، کسانی آن را پناهگاه دیوان (آشوریان) گویند.”

धावन n. dhAvana cleansing