اتیمولوژی تهران و تبریز

واژهٔ تهرا thra در اوستایی را استاد پورداود در یادداشتهای گاثاها صفحهٔ ١٩۴ به معنی پناه دادن ریشهٔ واژهٔ تهرایُوئیدیائی (پناه بخشیدن) آورده است. در سنسکریت نیز ریشهٔ مشابه موجود است:

धरति{धृ} verb dharati[dhR] hold

بنابراین نام تهران اشاره به پناهگاههای زیر زمینی تهران داشته است که در منابع کهن از آنها یاد شده است. جزء ان (علامت نسبت) در اینجا همچنین می تواند خلاصه شدهٔ واژهٔ اوستایی یئون (جا) باشد:

بدون مراجعه به ریشه اوستایی آن که زبان مغان و مسمغان رغه (ری) بوده با توجه به غارهای محافظتی ساکنین قریهٔ تهران با وجه اشتقاق عامیانه ای بدین مفهوم رسیده اند: “برخی تهران را (تَهِ ران) می دانند چون در گذشته به هنگام حمله دزدان و دشمنان، مردم به انتهای خانه های همچو غارشان (زیر زمینها) پناه می بردند.” (جواهر کلام، عبدالعزیز. تاریخ تهران. صفحه ۲۴)

تبریز نیز نامگذاری مشابهی داشته است چون نامهای قدیمی آن تارماکیس (تار-مغ-ایس) و تورِژ (تَو-راز) به معنی محل پناهگاهها یا پنهانگاههای زیرزمینی نیرومند بوده اند.