در مورد ریشهٔ محتمل ایرانی و ریشۀ اصلی سامی واژهٔ تاریخ

امّا تاریخ (تار-ریخ به تلفظ ایرانی) در سنسکریت و تارَخ (تَر-رَخ) در زبانهای ایرانی را می توان به معنی خراش گذشت زمان معنی کرد و منظور از آن را علامت گذاری روزها و ماه‌ها و سالها با کشیدن شیار روی دیوار و زمین دانست. جالب است که واژهٔ اوستایی شَن مَئویه که یاد آور نام شنبه است به معنی زَخم، شیار، شکاف و بریده است و در کتاب لغت قدیمی منتهی الارب معنی نام روز شنبه، شیار آمده است.

حتی می توان جزء کار در کلمات پهلوی کاران (تاریخ) و کارنامک (تاریخ) را به معنی واژۀ اوستایی کَر (بریدن و چاک دادن و شیار کشیدن) و گار در روزگار پارسی میانه (تاریخ) را به معنی اوستایی گَر (کشیده شدن و علامت گذاری شدن) گرفت. واژۀ پرگار (پره-گار، حلقه کِش) از این ریشه به نظر می رسد. ولی خود واژۀ تاریخ بدین صورت ترکیبی خود در منابع هندوایرانی کهن نیامده است. بر عکس ریشۀ سامی آن از کلمۀ أْرخ (ماه) مسلّم به نظر می رسد:

در ویکشنری ریشۀ واژۀ تاریخ کلمۀ أْرخ (ماه) در زبانهای سامی آمده است:

From the root ء ر خ‎ ‎(ʾ-r-ḵ‎). Assimilated version of تَأْرِیخ‎ ‎(taʾrīḵ‎), verbal noun of أَرَّخَ‎ ‎(ʾarraḵa, “to date, to write the date” ).

صورت مختلف کلمه ماه در زبانهای سامی با آن همخوانی دارد:

warḫu [ITI : ] (n.) [Time] month
Variants : arḫu, urḫu
Comparison with other Semitic languages :
• Syriac : yarḥā ܝܰܪܚܳܐ
• Hebrew : yārēḥa יָרֵחַ “moon”
Ugaritic : yrḫ “moon”