ویژگی های خدایان ایرانی

خدایان ایرانی نسبت به دیگر کشور‌ها که برای هر پدیده خدایی دارند و در بعضی موارد شمار این خدایان به میلیون هم می‌رسد، بسیار کم تعدادند و این اندیشه به توحید نزدیک‌تر است. “هرودوت” تصریح می‌کند که ایرانیان به جای معابد در فضای باز و قلّه‌ی کوه‌ها خدایان خود را نیایش می‌کنند[۱]. زیرا آن‌ها وجود خدایان خود را در همه جا احساس می‌کردند و آن‌ها را تنها به داخل محوّطه‌ی معابد محدود نمی‌کردند.خدایان ایرانی تنها به خاطر سرشت خیر و پاک خود “خدا” هستند،نه برای صرفاً زیبایی یا قدرت.هرچند که این صفات نیز به کمال در آن‌ها یافت می‌شود. ایرانیان از اعمال و اعتقاداتی که ار ارزش خدایان آن‌ها بکاهد پرهیز می کردند و هرگز بعضی صفات رذیله‌ی انسانی را به آن‌ها نسبت نمی دادند.برای مشخّص‌تر شدن مطلب ویژگی‌های چند خدای ایرانی را بررسی می کنیم.«آناهیتا ایزد بانوی آب‌ها،باران،فراوانی،برکت،باروری،عشق،مادری،زایش و پیروزی و نماد کمال زن ایرانی است»[۲] سرنوشت زننده‌ی همین خدای مقدّس در ارمنستان،ارزش نظام فکری ایرانی را بیش‌تر مشخّص می کند«در “آناتولی” دختران خانواده‌های اشراف پیش از ازدواج چندگاهی را در معبد “ناهید” به روسپی‌گری مقدّس روی می‌آوردند…[در حالی که] متون دینی زرتشت روسپی گری را با تندترین کلمات، زشت دانسته است… [و آناهیتا]بالا بلند،توانمند ،رخشان،زیبا،پاک و آزاده توصیف می‌شود»[۳] پری “جهی” که خدای شهوت است، از پلیدترین اهریمنان ایران باستان بوده است.و این خود نشان ‌دهنده‌ی نوع نگاه ایرانیان به شهوت است.

برخلاف پنداشت بسیاری از مردم ،ایرانیان آتش را نمی‌پرستیدند، بلکه به خاطر ذات پاک کننده‌اش، آن را پاکیزه و واسطه‌ی بین انسان و خدایان می‌دانستند . اتر که به هیئت خدای آتش نیایش می‌شد، آتش زمینی نبود بلکه آتش زمینی نماد و تجلّی او بود.اتر یا همان آتش ،خدایی پیش‌زرتشتی بوده است. «آتش واسطه‌ی میان انسان و خدایان [است]و هم در این جاست که دو جهان به یکدیگر پیوند می‌یابند»[۴].آتش پسر “اهورامزدا” و تجسّم حضور اوست .او مانع از دست یافتن “ضحّاک” به فرّ ایزدی می‌شود.همچنین در هیئت صاعقه بر هیولای خشکسالی می‌تازد و موجب بارش باران می‌شود.تعبیر پسر یا دختر اهورامزدا که برای برخی خدایان مانند”هوم” و اتر و “امشاسپندان” به کار می‌رود، به معنی آفریده است زیرا نه مادری وجود دارد و نه زایشی.

“ورثرغنه” (خدای جنگ)مفهوم انتزاعی از نیروی پیشتاز و مقابله ناپذیر پیروزی است.در اساطیر و سنگ نگاره‌ها به ده هیئت پدیدار می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها کلاغ و گراز است.ورثرغنه مانند خدایان جنگ ملل دیگر برای عزّت ،قدرت نمایی یا لذّت خود نمی‌جنگد. او در کمال قدرت است و سر جنگ او تنها با پلیدی هاست. «همه چیز را در دمی‌پاره پاره[می کند]،استخوان ،مو،مغز و خون پیمان شکنان را بر زمین در هم می‌آمیزد»[۵]برای او شکست معنایی ندارد و درواقع نماد پیروزی است. “بُرز ایزد” یا اپام نپات فرزند آبها و یکی از سه خدایی است که لقب “اهوره” (آفریننده) داشته اند.او« نیکو بشنود هر آن گاه که وی را بستایند»[۶] او یکی از قدیمی‌ترین خدایان ایرانی است و این دلیل دیگری بر این مطلب است که دید ایرانیان نسبت به خدایانشان از همان این‌گونه بوده است و هیچ گاه به آن‌ها به چشم موجوداتی شبیه انسان ، نگاه نکرده اند و هرگز بت‌پرست نبوده‌اند.حتی خدایان را عاری از جنسیّت می‌دانستند.«انسان‌ریخت‌گرایی آنان غالباً صفات آنان را در بر می‌گیرد:مثلاً در “مهر یشت”، “میتره” را هزار چشم و هزار گوش است و این نماد بدان معنی است که هیچ کس را در خطا کردن و خطا گفتن یاری دور ماندن از دید او نیست»[۷] خوردن و آشامیدن،خواب،ازدواج و دیگر حالات انسانی و حتّی حسادت،کینه،غضب را به ساحت آنان راهی نیست.ذرّه‌ای بدی هرگز از آن‌ها سر نمی‌زند و حتّی اشتباه هم نمی‌کنند. در اساطیر ایران خدایان جز با اهریمنان و آن هم برای نجات انسان‌ها و پاس‌داشت ارزش‌ها نمی‌جنگند. برای آنان شکست معنا ندارد.در “بُندهِش” درباره ایزد “اَرت” آمده است:«مینوی پرهیزکاران برای پاکی زمین آفریده شده که چون آن را دیوان به شب پلیدی فراز برند، او پاکیزه بکند»[۸]


[۱] شناخت اساطیر ایران،ص۷۳

[۲] شناخت اساطیر ایران، ص۸۱

[۳] همان، ص۷۹

[۴] همان، ص۹۱

[۵] یشت دهم : ۷۰-۷۲

[۶] شناخت اساطیر ایران، ص۱۴۱

[۷] همان، ص۷۳

[۸] همان، ص۱۴۳

You might also like
12 Comments
  1. انی کاظمی says

    هیممم

    1. nina says

      salam.nina hastam . basokhe jalebi dadi

      1. انی says

        !

  2. ... says

    جالب بود ..همشهری!

  3. Miter says

    جالب بود میشود کتابش را برایم دانلود کنی

  4. حمید says

    سلام وممنون به خاطر این مطلب خوبت…

  5. بهداد says

    سلام

    خسته نباشی

    یه سوال داشتم

    همه جا میگید که فلان خدا در اوستا این جوری بوده، اون خدا در دین زردشت این جوری ازش یاد شده

    بالاخره مگه دین زردشتی یکتا پرستی نیست؟

    در مورد فرق اینا یه توضیحی میدی بهم؟

  6. سلام
    دین زرتشت(در زمان خود زرتشت) بر اساس یکتاپرستی بوده است.آثار آن را در برخی بخش های اوستا ماند گاتها می توان مشاهده کرد. امّا در گذر زمان درست مانند تحریفاتی که در ادیان موسی و عیسی(ع) ایجاد شده، دین زرتشت هم دچار تحریف و خدایان متعدد در کنار اهورامزدا تعریف شده است.در مورد علل و جنبه های مختلف این امر اگر بخواهم بحث کنم خود مقاله ای دیگر می طلبد.

  7. بهار says

    سلام.
    مثل همیشه مطلب عالی و آموزنده بود.

  8. nina says

    matalebe jalebi bod miciiiiiiiiiiiiiiiiii

  9. رضا حیدری says

    سلام بر دوستان زحمت کش

    دستتون درد نکنه خیلی دارید واسه نگه داشتن فرهنگ و تمدن کشور عزیزمان ایران تلاش میکنید….خدا اجرتون بده…باذکر منبع برخی از مطالبتون رو تو وبلاگ خودم درج کردم…

    بازم ممنون…

  10. negar says

    سلام خسته نباشید
    خییییییییییییییییییییییییلیییییییییییییی خوب بود

Cancel Reply

Your email address will not be published.