زبان آذری عهد اعراب همین زبان آذری کنونی بوده است

زبان آذربایجان بعد از زبان مادی (اوستایی) آنجا پهلوی بوده است. مسعودی می گوید در آذربایجان سه زبان پهلوی و دری و آذری رایج است و یاقوت می گوید زبان آذری را کسی جز خودشان در نیابد. یعنی نسبت به پهلوی و دری بیگانه است. زبان دری زبان خراسان و زبان آذری زبان اران بوده این دو از دوره اواخر ساسانی وارد آذربایجان شده بودند. کسروی تردیدی نداشته که نام آذری بر گرفته از نام آدربایجان است. ولی نامهای اران، یعنی اران و آگوان، آلوان و قوم اوتی/اودی/اران آنجا دقیقاً به معنی منسوب به آتش یعنی آذری است و نه اینکه جزء بایگان از آخر نام آذربایجان حذف شده و ی نسبت جای آن نشسته باشد. چون بنا به هرودوت “سکاهای اران (گرگرها) پرستندهٔ الههٔ اجاق خانوادگی تابیتی (آذر) بوده اند.” زبان آنها با آمدن خزرها در عهد ساسانیان ترکی شده بود. موسی خورنی در اران از گرگرها (دارندگان جام، اسکیث ها)، اوتی ها (آذری ها) و گاردمانها (دارندگان مساکن کوهستانی، داغستانیها) به عنوان اخلاف اران یاد کرده است. اوتی ها و گاردمانها از تبار خزرها (گرامی دارندگان زغال بر افروخته) به نظر می رسند. بنا به ابن فضلان خاقان به، هر روز صبح با پای پیاده پیش خاقان خزر آتش روشن میکرده است که نشانگر سنت تقدیس آتش پیش خزرها بوده است.