ارتباط عنوان ابن سینا با سئنَ

سَ-اینَ به سنسکریت به معانی سرور دانش و سرور آسمانی است:

स [sa] n. knowledge

इन m. ina lord

स [sa] air , wind

इन m. ina lord

عطار در تفسیر رسالهٔ الطیر ابن سینا به سئنَ (سیمرغ، مرغ/مرغان دانا) پرداخته است و این را می توان بدان تفسیر کرد که عنوان ابن سینای وی از سر تخلص او به حکیم سئنَ اوستایی بوده است نه به سبب جدّ سوم یا هفتم سینا نامی که بر وی قائل شده اند:

هنگامی که از واژه «سَئِنَ» در اوستا (بدون ترکیب با مرغو) استفاده شده، می‌تواند ارجاع به یکی از حکیمان اساطیری بزرگ زرتشتی (آنزو سومریان، دانای آسمانی) باشد که بنا به فقرهٔ ٩٧ فروردین اوستا با صد پیرو در این جهان به سر برد و بنا به کتاب پهلوی دینکرد صد سال پس از زرتشت به دنیا آمد و دویست سال پس از آن در گذشت و در ترویج دین زرتشتی کوشید. شهرت سَئنِ حکیم به حکمت و دانایی قطعاً یکی از عوامل اصلی تعبیر سیمرغ به دانایی و حکمت در فرهنگ ایرانی است. در فروردین‌یشت (کرده بیست و چهارم، بند ۹۷) از این حکیم چنین یاد شده است: «فروهر پاکدین سَئِنَ پسر اهوم ستوت را می‌ستائیم. نخستین کسی که با صد پیرو در این زمین ظهور کرد» (پورداوود،۱۳۴۷: ج۲، ۸۲). پورداوود در شرح این سئن، او را همان حکیم بلندمرتبه زرتشتی و سئن را دقیقاً به معنای سیمرغ می‌داند.

چگونه حسین بن عبدالله «ابن سینا» شد؟

حسین بن عبدالله معروف به ابوعلی سینا در ۹۸۰ میلادی در اَفشَنه، در نزدیکی بخارا به دنیا آمد و در ۱۰۳۷ میلادی در همدان درگذشت. درباره زندگی و آثار ابوعلی سینا زیاد گفته و نوشته شده است. اما شاید تا کنون به پرسشی درباره او زیاد پرداخته نشده باشد و آن این که نام حسین بن عبدالله چگونه تبدیل به ابن سینا یا ابوعلی سینا شده است، حال آن که نام هیچ یک از اجداد حسین بن عبدالله، سینا نبوده است. از طرفی وی فرزندی هم نداشته است که ابوعلی نام بگیرد.

به قول دکتر پرویز شهریاری، هیچ یک از اجداد حسین بن عبدالله نام «سینا» نداشته اند و در دایرهٔ المعارف ها معمولا تا جد ششم او را بر می شمرند و در مورد جد هفتم می نویسند گویا «سینا» بوده است. ما امروزه هم با وجود این همه نوشتار ممکن است جد هفتم خود را نشناسیم چگونه می توانیم قرن ها پس از ابن سینا جد هفتم او را شناسایی کنیم؟

در مورد کنیهٔ «ابن سینا» که مشهورترین معرف این طبیب پرآوازه به معنی پسر سینا (پور سینا) است، باید گفت که گرچه در فرهنگ‌های مختلف «سینا» را نام پدر، پدربزرگ، جد دوم، جد سوم و… این دانشمند نوشته‌اند، اما واقعیت این است که هیچ‌یک از اجداد او نام «سینا» نداشته‌اند و به عقیده محقق و ریاضیدان معاصر زنده‌یاد دکتر پرویز شهریاری (و استاد پورداود): «برخی فرهنگ‌ها چون درمانده‌اند تا چند پشت، این اندیشمند را اسمهایی گذاشته‌اند و پشت آخر را گفته‌اند سینا که هیچ مبنایی ندارد.» به نظر دکتر شهریاری، سابقه اسمی «سینا» مربوط به صورت قدیمی تر آن «سئنه» پزشک مشهوری در ایران باستان می‌باشد که حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد در هگمتانه (همدان امروزی) می‌زیسته و از چنان شهرتی در پزشکی برخوردار بوده که پس از مرگ، نامش تبدیل به اسطوره شده است؛ اسطوره‌ای که به شاهنامه نیز راه یافته و کلمه «سیمرغ» از همین اسم گرفته شده، پرنده اساطیری که نماد پزشک و حکیم چاره‌ساز است. دکتر شهریاری می گوید: «درست همان ‌طوری که کسی را که در دریا کار می کند، فرزند دریا می گویند.