آفرینش در اساطیر اینکا

مکان آفرینشی در اسطوره اینکایی، ناحیه‌ای در اطراف دریاچه تی‌تی‌کاکا در ۱۵۰ کیلومتری جنوب کوسکو است. به احتمال قریب به یقین، قبایل کهن اینکایی، در قرن ۱۲ میلادی، از این ناحیه به دره کوسکو مهاجرت کرده‌اند. شیوه معماری اینکایی، با معماری مرکز آیینی معروف تیوآناکو، نزدیک دریاچه تی‌تی‌کاکا، بسیار مشابه است. این مرکز، تاریخی در حدود ۵۰۰ میلادی دارد و در روزگار اینکاها، ویران بوده است. همه گونه‌های داستان آفرینشی، درباره اصل و منشأ، زبان‌ها و فرهنگ‌های مردم مختلفی که تحت سلطه اینکاها بوده‌اند، اصلی یکسان دارند.

در روایتی چنین آمده است که ویراکوچا، زمین و آسمان را آفرید و زمین را از مردمان انباشت. خورشیدی وجود نداشت و مردم در تاریکی گام می‌زدند. اما آنان در مقابل آفریننده خود نافرمان شدند و او تصمیم به نابودی آنان گرفت. بعضی را به شکل سنگ درآورد و برخی دیگر دیگر را در سیلی گرفتار ساخت که از هر کوهی در جهان بلندتر بود. تنها کسانی که بر جای ماندند، زن و مردی بودند که در جعبه‌ای قرار داشتند و هنگامی که سیل فرو نشست، جعبه با حرکت باد، به تیوآناکو آورده شد که زیستگاه اصلی آفریدگار بود. در آن‌جا، آفریدگار، همه مردم سرزمین‌ها را ساخت، پیکرها را با خمیر شکل بخشید و جامه‌هایی را که هر ملتی باید می‌پوشید، رنگ کرد. وی به هر ملتی، زبان، سرودها، و دانه‌هایی برای کاشتن بخشید. سپس روح هستی را در گِل یا خمیر دمید و هر ملتی را فرمان داد که از زیرزمین بگذرند و از جاهایی که وی هدایت می‌کند، عبور نمایند. برخی، از غارها بیرون آمدند، بعضی دیگر، از تپه‌ها، و عده‌ای از آبشارها، سرازیر شدند و گروهی دیگر، از تنه درختان فرود آمدند. هر ملتی از جایی که آمده بود، ضریحی ساخت.

چون جهان تاریک بود، آفریدگار، خورشید، ماه و ستارگان را ساخت و به آنان دستور داد که به جزیره تی‌تی‌کاکا و به دریاچه‌ای به همان نام بروند و سپس، به آسمان صعود کنند. هنگامی که خورشید در هیأت مردی به آسمان رفت به اینکاها و رییس آنان، یعنی مانکوکاپاک گفت: «تو و اخلاف تو باید سرور باشند و سرزمین‌های بسیاری را تحت استیلای خود درآوردند. مرا چون پدر خود بنگر، باید فرزند من باشی و مرا به عنوان پدر، ستایش کنی.» با این گفته‌ها وی به مانکوکاپاک، سربندی به عنوان نشانه، و تبری جنگی داد تا آن را به دست بگیرد. در این‌جا خورشید، ماه و ستارگان موظف بودند که صعود کنند و جای خود را در آسمان مشخص سازند، آنان نیز چنین کردند. در همان لحظه، مانکوکاپاک و برادران و خواهرانش، به فرمان آفریدگار به زیرزمین فرو رفتند و دوباره از غار پاکاریتامپو بیرون آمدند، یعنی همان جا که خورشید در روز آغازین، بعد از آن که آفریدکار شب و روز را، از هم جدا کرد، از آن بیرون آمد.

این اسطوره با داستان کشتی نوح، مطابقتی آشکار دارد و احتمال تأثیر مسیحیت را، در این راستا، نمی‌توان نادیده انگاشت. اما اندیشه فاجعه آغازین، بی‌تردید، جنبه بومی و محلی دارد. این مطلب، به گونه‌های مختلف در اسطوره‌های معاصر آندی

آمده است؛ خاستگاه اسطوره اوئرو… منسوب به قدرت خورشید است و در این‌جا، دیگر به منزله اصل و نسب اینکاها، انگاشته نمی‌شود.

منبع:ریچارد کاوندیش،اسطوره شناسی:دایره‌المعارف مصوّر اساطیر و ادیان مشهور جهان، ترجمه‌ی رقیّه بهزادی، تهران،نشر علم،چاپ اوّل،۱۳۸۷